מוטי מזרחי: הבהובי תודעה

הבהובי תודעה — תערוכה רטרוספקטיבית ראשונה המוקדשת לאחד האמנים הבולטים בישראל — סוקרת את פועלו הענֵֵף של מוטי מזרחי משנות ה־ 70 של המאה ה־ 20 ועד היום. בתערוכה נפרשׂת יצירתו הרב־תחומית והחלוצית של מזרחי, בצילום ופרפורמנס, פיסול, וידיאו ומיצב.

עבודתו המוקדמת של מזרחי חידשה בכך שהציפה רבדים מעולמו
והדהדה סביבות חיים דתיות, מזרחיות ופריפריאליות, השונות מאלה
שרווחו בשיח האמנות המרכזי. חלוציותה טמונה בהעֲֲמדת אמצעים
וכלים שאיפשרו את ביטויָםָ של עולמות אלה. כך למשל, בתקופה
שצילום נחשב מדיום משרת בלבד, זיהה מזרחי את כוחו של הצילום
לברוא זהויות מורכבות ויצר בו דיוקן עצמי מבוים ופרפורמטיבי, העומד
לעצמו כיצירת אמנות ונותן ביטוי לזהויות שהודחקו באמנות הישראלית.
בשנות ה־ 80 , תוך הרחבת הקשב למרחב ולתלת־ממד, הוא יצר
הצבות חדשניות של פיסול ביציקת פוליאסטר צבוע. בשנות האלפיים
הוסיף לחדש ביצירת היידישע תיאטער — ”תיאטרון יידיש“ של
הצבות פיסוליות המלֻֻוות בשירת יידיש בקולו — שסימן חזרה לעיסוק
בעבודות פרפורמנס. מזרחי מבקש לגעת במהות הדברים ויוצר צירופי
דימויים הנבחנים כסימנים — ”אבני שפה“ שבכל תקופה נושאות
משמעות נוספת.

בעבודותיו מדגיש מזרחי את הגוף כמכנה משותף לאדם באשר הוא
אדם, בבחינת ”אמת“ הנמסרת במאמץ, רפיון או כאב ובייצוגם האיקוני.
בד־בבד הוא יוצר עבודות רדי־מייד ופיסול, המוארות באור ניאון שהילתו
מתפשטת בחלל. עבודותיו רבות היופי שוזרות פיתוי ואלימות וחדורות
הומור עצמי ואירוניה. במטעניהן הביוגרפיים המורכבים, הנוגעים בגוף
הפגיע, בזהות מזרחית, במזרח ובמערב ובהכלאות ביניהם, הן חורגות
מן האישי, מעגלים־מעגלים, אל האנושי, הרוחני והפוליטי. מתוך כוח
החיים המניע לפעולה, הן בוחנות מצבים של דיכוי ושליטה והיררכיות
חברתיות של כוח וחולשה.

הָָחֵֵל בראשית דרכו עוסק מזרחי בזיקה בין גוף ונפש, באמנות
הגוף הנוגעת בנפש ובהילינג, כמי שמוצג כגיבור בעיני עצמו וכפושע,
כשמאן וכקורבן. עבודתו, גם כשהיא מציבה עמדה ביקורתית מפוכחת
וגם כשהיא נוקבת או משתלחת, מצויה תמיד בריחוק של הרהור מתוח
על המיתוסים השולטים בחיינו ונותנת מבע לזהות מורכבת. כדימוי
המסרב להתקבע בסד של משמעות אחת — בין הקיטש לאסתטי,
בין המגוחך למעורר האימה, בין השתוקקות לכניעה מוחלטת לבין
הכמיהה לחירות מוחלטת — משוקע בה תמיד משך של זמן, שבו הכל
נבנה ומתפרק בעת ובעונה אחת, פתוח לאסוציאציות ומטעין באנרגיה
המְְזמנת מחשבה על האבסורד של ימינו.

מוטי מזרחי נולד ב־ 1946 בשכונת שבזי בתל־אביב וגדל בשכונת
רמת־ישראל. בשנים 1970 – 1974 למד אמנות בבצלאל, ועד סוף שנות
ה־ 70 התגורר ועבד בירושלים. ב־ 1980 חזר לתל־אביב, שבה הוא פועל
עד היום. בשנים 1980 – 1987 לימד בבצלאל אקדמיה לאמנות ועיצוב,
ירושלים; במדרשה לאמנות, רמת־השרון; בבית ספר קלישר לאמנות,
תל־אביב; במכון הטכנולוגי, חולון; ובקמרה אובסקורה, תל־אביב, שם גם
כיהן כראש המחלקה לאמנות. ב־ 1980 ייצג את ישראל בביאנלה לצעירים
בפריז, ב־ 1987 בביאנלה בסאו־פאולו, וב־ 1988 — יחד עם צדוק בן־דוד —
בביאנלה בוונציה. מזרחי השתתף, לצד מיטב האמנים הבינלאומיים,
בתערוכות קבוצתיות ברחבי העולם, ובשנות האלפיים הוא נודד ביניהן
עם ”תיאטרון היידיש“ שלו. הוא ממשיך לפעול בלי הפסקה בתחומי
מדיה שונים, ולתערוכתו במוזיאון פתח־תקווה לאמנות אף יצר והפיק
עבודות חדשות.

תצלומי הצבה: יובל חי

موطي مزراحي: ومضات وعي
القيّمّات: چاليا بار أور، إيرينا غوردون

ومضات وعي — أول معرض استعادي مُُكرس لأحد الفنّاّنين البارزين
في إسرائيل — يستعرض نمجز أعمال موطي مزراحي من سبعينيات
القرن العشرين وحتى اليوم. يقدم المعرض أعمال مزراحي المتعددة
المجالات والرائدة، في التصوير الفوتوغرافي والأداء، النحت، الفيديو
والأعمال التركيبية.

أعمال مزراحي المُُبكرة تجدد كونها تغمر بطبقات من عالمه وتردد
أصداء بيئات حياتية دينية، شرقية من الضواحي، تختلف عن تلك التي
سادت في الخطاب الفنّيّّ المركزي. تكمن ريادته في موضعة وسائل وأدوات
تتيح التعبير عن تلك العوالم. على سبيل المثال، في الفترة التي كان التصوير
الفوتوغرافي يعتبر فيها وسيلة خدمة فقط، لاحظ مزراحي قوة التصوير
الفوتوغرافي على خلق هويات معقدة فقام بواسطته بتشكيل بورتريه شخصي
مصطنع وأدائي، قائم بحد ذاته كعمل فنّيّّ يمنح التعبير عن هويّاّت تم
اقصاؤها في الفن الإسرائيلي. في سنوات الثمانينيات، ومن خلال توسيع
الاصغاء للحيّزّ الثلاثي الأبعاد، عمل على موضعات مبتكرة من النحت
بواسطة صب البوليتسر المطلي. في الألفية الثانية واصل التجديد عبر
عمله مسرح اليديش عبر الموضعات النحتية المصحوبة بالغناء بلغة
اليديش بصوته — مشيرًاً بذلك إلى عودة الانخراط بالأعمال الأدائية. يسعى
مزراحي إلى ملامسة ماهية الأشياء ويخلق مجموعات من الصور التي تُمُتحن
كعلامات — ”حافة الطريق“ التي تحمل في كل فترة مفهومًًا إضافيًاً.
يؤكد مزراحي في أعماله على الجسد كقاسم مشترك للإنسان بكونه
إنسانًاً من حيث ”الحقيقة“ التي يتم نقلها من خلال الجهد، التراخي أو الألم
وفي تمثيلها الأيقوني. في الوقت نفسه، يبدع أعمالاً لمواد ناجزة ونمحوتات،
مضاءة بضوء النيون الذي تنتشر هالته عبر الفضاء. أعماله فائقة الجمال
مجدولة بالإغراء والعنف ومشبعة بالفكاهة الذاتية والسخرية في سيرتها
الذاتية المعقدة، التي تلامس الجسد القابل للأذية، الهويّةّ الشرقية،
الشرق والغرب والهجين بينهما، فإنها تتجاوز الشخصي، دوائر دوائر، إلى
الإنساني، الروحي والسياسي. من خلال قوة الحياة التي تحرك العمل، فهي
تعاين حالات القمع والسيطرة والتراتيبية الاجتماعية للقوة والضعف.
نمذ بداية مشواره يتناول مزراحي العلاقة بين الجسد والروح، في
فن الجسد الذي يلامس الروح وفي الشفاء، كشخص يُقُدم كبطل بنظره
وكمجرم. كشامان وضحية. عمله، سواء عندما يتخذ موقفًًا نقديًاً رصينًاً أو
عندما يكون ثاقبًاً أو ساخرًاً، يكون دائمًًا على مسافة من التفكير المتوتر في
الأساطير التي تهيمن على حياتنا وتعبر عن هوية معقدة. كصورة ترفض أن
تكون ثابتة في إطار معنى واحد — بين الفن الهابط والجمالي، بين السخيف
والمرعب، بين الشوق إلى الخضوع التام والشوق إلى الحرية الكاملة —
في جميع الحالات يتم توظيف مدة ز نمية فيها، حيث يتم بناء كل شيء
وتفكيكه في الوقت نفسه، مفتوح للتداعيات، ويشحن بطاقة تستدعي
التفكير في عبثية أيا نما.

ولد موطي مزراحي عام 1946 في حي شبازي في تل أبيب وترعرع في حي رمات
إسرائيل. في السنوات 1970 — 1974 درس الفن في بتسالئيل، وحتى نهاية
السبعينيات عاش وعمل في القدس. في عام 1980 عاد إلى تل أبيب، حيث لا يزال
يعمل حتى اليوم. في السنوات 1980 – 1987 قام بالتدريس في أكاديمية بتسالئيل
للفنون والتصميم في القدس؛ في همدرشاة للفنون، رمات هشارون؛ في مدرسة
كاليشر للفنون، تل أبيب؛ في المعهد التكنولوجي، حولون؛ وفي كاميرا أوبسكورا، تل
أبيب، حيث شغل أيضًًا منصب رئيس قسم الفنون. في عام 1980 مثل إسرائيل في
بينالي الشباب في باريس، وفي عام 1987 في بينالي ساو باولو، وفي عام 1988 — مع
تصادوق بن دافيد — في بينالي البندقية. شارك مزراحي، إلى جانب أفضل الفنانين
العالميين، في معارض جماعية حول العالم، وفي العقد الأول من القرن الحالي
يتنقل مع ”مسرح اليديش“. يواصل العمل دون توقف في مجالات مختلفة، وفي
معرضه في متحف بيتاح تكفا للفن، قام بإنجاز وإنتاج أعمال جديدة.