ליאור גריידי: חלוץ

תוכנית שהות בסדנת ההדפס של מוזיאון פתח תקווה לאמנות

ב-2023 יזם מוזיאון פתח-תקווה לאמנות תוכנית-שהות לאמנים בסדנת ההדפס של המוזיאון, ליצירה של סדרת הדפסים (בהדפס רשת ו/או תחריט יבש) בהתייחס לאוסף המוזיאון. בגרעין האוסף אלפי יצירות אמנות בסוגי מדיה מגוונים, שנרכשו ונאספו בסיוע תרומות ועזבונות והן מגוללות את תולדות האמנות הארצישראלית והישראלית הָחֵל בראשית המאה ה-20. אמני התוכנית התבקשו ליצור עבודות חדשות בזיקה לאוסף.

ליאור גריידי (נ' 1966), שנבחר למחזור הראשון של תוכנית השהות, חוקר נראטיבים קולקטיביים הקשורים בזהות ובמקום וממפה בעבודתו את הביתי והיומיומי, שהופך תחת ידיו למרחב חושני וסמלי. במוזיאון הוא יצא למסע-חקר בחלל האוסף, תוך התחקות אחר מבנהו והתשתית האדריכלית שלו, אחר הסידור של המחיצות והמגירות והרווחים ביניהן. מבטיו הסורקים את חלל האוסף נלכדו בתצלומים מתעדים, שמהם יצר הדפסי רשת במשיכות אנכיות ואופקיות ששועתקו בווריאציות שונות.

 כמו ב"ספריית בבל" של חורחה לואיס בורחס, המתאר ספרייה עצומת ממדים הבנויה ממערכות משוכפלות של מסדרונות וחדרים משושים – גם חלל האוסף של גריידי הופך למרחב אינסופי, שהפרספקטיבה שלו חבויה בינות לקפלי הסריג הווילוני שיצר, וצבעיו נעים בין שני הגוונים המרכזיים בעבודתו: כחול וזהב. הכחול העמוק והקטיפתי מסמן את הנשגב הרליגיוזי של הפרוכת ואת הפעולה הפרפורמטיבית של סימון-חלל, כמו זו של האמן הצרפתי איב קליין; והזהב מסמן קדושה, רוחניות ומסורת של רקמה ותכשיט. שני הצבעים הם ממשויות בצפיפויות משתנות כנגד מרחבי הלבן של הנייר, שאינו מצע אלא שחקן ראשי המגלם את הרִיק. הווילון – מוטיב מרכזי ביצירתו של גריידי – מופיע בעבודות ההדפס כהפשטה. הוא מסמן חושניות ותשוקה ומתכתב עם נוכחותו במחשבה הפילוסופית ובתולדות האמנות כייצוג של קפל או מעבָר – וכסמל של הסתרה והסוואה ובה-בעת של חשיפה תרבותית ופוליטית.

מבין היצירות שבאוסף, משכו את תשומת לבו של גריידי פסל החלוץ (1930) של זאב בן-צבי (1952-1904) הקוביסטי-פוטוריסטי ואופן הצבתו על מדפי האחסון. גריידי כולא את הפסל במעין כלוב זהב, במבט מלמטה המדגיש את קווי האורך (השְתִי) של הקומפוזציה המופשטת, הכמו-טקסטילית, שיצר. וכמו ב"ספריית בבל", שמכילה את כל הספרים כולם ובה-בעת אין בה דבר בעל משמעות – כך גריידי תוהה על טבעו הפיזי והנפשי של האוסף המוזיאלי, ועִמו על המשמעות והרלוונטיות של מושגים קולקטיביים כמו חלוציות וציונות.

בסדרה אחרת הוא רותם את דפוס הרשת למחווה ציורית אחרת. מערכת הקווים והכתמים משוחחת עם הציור ה"קופפרמני", שבו רבדי צבע דחוסים, סגולים ואפורים, כמו נקשרים אלה באלה. את מבטיו אל תוך מרווחי החלל הפרספקטיבי של האוסף הוא הופך לתנועה אופקית מלאת עוצמה, המצביעה על עצמה בעודה משועתקת. כשם שבמסורת ההדפס היפני, מיתוסים מכוננים נפרשׂים ברצף אופקי, הדפס-עץ אחד אחר משנהו – גריידי יוצר מגילה המעוגנת בשפת הציור המודרניסטי הישראלי ובוחן את עקרונותיו, כאשר הוא מציב את העבודות בחלל המוזיאון כנגד משטח דיקט המרמז על מושג "דלות החומר".

ז'ורז' פרק, בספרו חלל וכו': מבחר מרחבים, מנסה לאחוז בחלל באמצעות מילים על נייר: "אני יוצר חללים ריקים, רווחים (קפיצות בכיוון: קיטועים, מעברים, קישורים)". מתוך חלל האוסף הקונקרטי, בעודו מסמן את המעברים והרווחים בין המסדרונות ומדפי האחסון לבין העבודות עצמן, גריידי יוצר את המרחב המופשט (התודעתי והחומרי) של האמנות האצורה בו.

מנהל סדנת ההדפס ודפס-אמן: משה רואס
עוזר דפס: זאב וולף וקס

ليئور غري دي:
طليعي

في عام 2023 ، أطلق متحف بيتاح تكفا للفن برنامج إقامة للفنّاّنين في ورشة الطباعة الخاصة
بالمتحف، بهدف إنشاء سلسلة من المطبوعات )بطباعة شبكية و/أو الحفر الجاف( بناء على
مجموعة المتحف. تتضمن نواة المجموعة آلاف الأعمال الفنّيّة بمختلف الوسائط، التي تم
جمعها أو شراؤها بفضل تبرعات ومتروكات، وهي تروي تاريخ فن أرض إسرائيل والإسرائيلي
منذ أوائل القرن العشرين. طُُلب من الفنّاّنين المشاركين في البرنامج إنتاج أعمال جديدة
مستوحاة من مجموعة المعرض.
ليئور چريدي )مواليد 1966 (، الذي تم اختياره للدورة الأولى من البرنامج، يبحث في
السرديات الجماعية المرتبطة بالهويّةّ والمكان، من خلال أعماله يقوم بترسيم معالم البيئة
المنزلية واليومية التي تتحول تحت أنامله إلى فضاء حسي ورمزي. انطلق چريدي في رحلة
استكشاف داخل فضاء المجموعة، متتبعًًا بنيتها وقاعدتها المعمارية، وتنظيم الفواصل
والأدراج والمسافات بينها. وتم رسم نظراته المستكشفة من خلال صور فوتوغرافية قام
بتحويلها إلى مطبوعات شبكية بضربات فرشاة أفقية وعمودية تكررت بنسخ مختلفة.
كما هو الحال في ”مكتبة بابل“ التي وصفها خورخي لويس بورخيس، والتي تصور
مكتبة شاسعة تتكون من أنظمة مكررة من ممرات وغرف سداسية الشكل، أيضًًا يصبح فضاء
مجموعة چريدي يتحول إلى مساحة لا نهائية، يخفي منظورها طيات سجاف الستارة الذي
أنشأه، وألوانه تتراوح بين اللونين الأساسيين في أعماله: الأزرق والذهبي. يشير الأزرق الداكن
والمخملي إلى السمو الديني للحجاب الفاصل وإلى الأداء الفنّيّ المرتبط بتحديد الفضاء،
كما في أعمال الفنان الفرنسي إيف كلاين؛ بينما يرمز الذهبي إلى القداسة والروحانية وتقاليد
التطريز والزينة. يظهر هذان اللونان بكثافات مختلفة مقابل المساحات البيضاء للورق، الذي
لا يمثل مجرد خلفية بل عنصرًاً رئيسيًاً يجسد الفراغ. الستار — الموتيڨ المركزي في أعمال
چريدي — يظهر في أعمال الطباعة كتجريد. فهو يشير إلى الشهوانية والتوق، ويتكاتب مع
حضوره في الفكر الفلسفي وتاريخ الفن كتمثيل للطي أو الانتقال كرمز للإخفاء والتخفي، وفي
الوقت ذاته للكشف الثقافي والسياسي.
من بين الأعمال الموجودة في المجموعة، لفتت انتباه ليئور چريدي منحوتة الطليعي
)ثلاثينيات القرن العشرين( لزئيف بن تسفي ) 1904 — 1952 (، التي تنتمي إلى الطراز التكعيبي-
المستقبلي، وطريقة وضعها على رفوف التخزين. چريدي يحتجز المنحوتة فيما يشبه القفص
الذهبي، مع رؤية من الأسفل تُبُرز خطوط الطول )السّّدى( في التركيبة التجريدية التي أنشأها،
والتي تقترب في طابعها من النسيج. وكما هو الحال في ”مكتبة بابل”، التي تضم جميع الكتب
ورغم ذلك لا تحتوي على شيء ذي معنى، يتساءل چريدي عن الطبيعة المادية والنفسية
للمجموعة المتحفية، وأيضًًا عن معنى وعلائقية مفاهيم مثل الطلائعية والصهيونية.
في سلسلة أخرى، يستعين چريدي بطباعة الشبكة كتكريم بصري آخر. تتفاعل شبكة
الخطوط والبقع مع أسلوب الرسم ”الكوبفرماني“، حيث تتداخل طبقات من الألوان المكثفة،
الأرجوانية والرمادية، كأنها ترتبط بعضها البعض. ينقل چريدي نظراته إلى مساحات الفضاء
المنظوري للمجموعة في حركة أفقية قوية، تشير إلى ذاتها بينما تُعُاد صياغتها. كما في تقاليد
الطباعة اليابانية، حيث تعرض الأساطير التكوينية في تسلسل أفقي، طباعة خشبية واحدة
تختلف عن غيرها — فإن چريدي ينشيء مخطوطة راسخة في لغة الرسم الحداثي الإسرائيلي،
ويفحص مبادئه، واضعًًا الأعمال في فضاء المتحف على لوح خشبي تجليات ”فقر المادة“.
في كتابه فصائل الفضاءات، يحاول جورج بيرك الإمساك بالفضاء من خلال الكلمات
على الورق: ”أنا أخلق فراغات، مساحات بينية )قفزات في الاتجاه: تقطيعات، انتقالات، روابط(“
من داخل فضاء المجموعة الملموس، وبينما يحدد الانتقالات والمساحات بين الممرات
ورفوف التخزين وبين الأعمال الفنية نفسها، يخلق چريدي الفضاء المجرد )الذهني والمادي(
للفن المكنوز داخله.
مدير ورشة الطباعة وطباعة فنّاّن: موشيه راوس
مساعد الطباعة: زئيف وولف واكس

תצלומי הצבה: טל ניסים