כרמית חסין: לשיר על העצמות

"גם אנחנו 'נהיות' כשאנו יוצקות נשמה על העצמות שמצאנו; בעודנו יוצקות את כמיהותינו ושברון לבבנו מעל העצמות של מה שהיינו בצעירותנו, של מה שידענו במאות עברו על ההתעוררות שחשים בעתיד".
-קלאריסה פינקולה אסטס, רצות עם זאבים (מודן, 1997)

כרמית חסין (נ' 1977) מציגה פסלים שבתווך בין הגופני למופשט. הם ניצבים לגובה, כאלמנטים המשלבים שלושה עולמות צורניים-חומריים: קימורים אורגניים בשרניים, מבנים תעשייתיים ותופעות גיאולוגיות. ההכלאה המשולשת מדגישה את הניגוד בין ארעיות הגוף האנושי לבין עמידותם של מבנים הנדסיים ומכונות, ושל אובייקטים טבעיים כמו סלעים. במבט נוסף על העבודות מתגלות עקבות של לחיצת יד אדם לצד משטחים חלקים הנראים כמעשה מכונה. הקשר הסימביוטי בין גוף, מכונה וטבע מצמיח מתוכו, שוב ושוב, מוטציות גופניות – שילובים חדשים, עיוותים וטרנספורמציות של הגוף, המייצגים את דרכו של הגוף האנושי להסתגל ולהתאים את עצמו לסביבה משתנה.

 בספרה רצות עם זאבים טוענת קלאריסה פינקולה אסטס שניסוחים לוגיים או טיעונים רציונליים לא יאפשרו לנו להתקרב אל עומק הנפש, ובפרט אל הנפש הנשית; גישה אל הנפש תתאפשר באמצעות שפת הדימויים והסמלים הנובעת ממחוזות עולמנו הפנימי – דרך החלומות, יצירות אמנות, אגדות ומיתוסים. לאורך הספר מתוארת דמות אשה זקנה המלקטת עצמות, ולאחר שמצאה את כל החלקים היא שרה לעצמות וגורמת להן להעלות בשר, לקרום עור וגידים. בנפש טמונים כוחות פנימיים של חידוש והחלמה שרק ממתינים להתעורר ולהניע מסע של חיבור מחודש אל אותם אזורים עמוקים ועצמיים שנשכחו, מחוזות של דמיון ונבואה המתגשמים במסע החיפוש של הנפש אחר מהותה המלאה.

 בתערוכה חסין מקבעת טריטוריה ומחברת את הצופה לתחושת השהות של גופנו הוודאי, ללא כל קשר לכישוריו או למגבלותיו. בעבודתה היא שואבת מן הכוחות הנשיים המוּלדים של האינטואיציה והחושים ומעוררת בצופה מודעוּת לעצמי ולסודותיו. החומרים והצורות נטענים במשמעות ובאנרגיה, בדומה לאלה הנרקחים במעשה האלכימיה. בחלל שאפשר לדמיינו כמעבדה, פסל גושי דמוי כספית צומח על סולם, המשמש מקפצה ומאחז-תמיכה בעת ובעונה אחת. אובייקט אחר – מעין "קריפטונייט", המינרל הבדיוני ששואב את כוחותיו של סופרמן – מופיע בתנוחת פייטה אמהית. החיבור בין הצורות האמורפיות לבין מבני המתכת מזכיר מערכות שיקום ותמיכה (רפואיות, פוליטיות), שבהן המבנה החיצוני מחזיק את החומר הפנימי. תמיכת המבנה החיצוני בגושיות האורגנית, שכמו שואפת לפרוץ את גבולותיו, רק מעצימה את המתח בין החוץ לפנים.     

פסליה של חסין יוצרים תחביר חדש למבנים המשנעים כוח פנימי אל ליבת העצמי. הנוכחות האנושית כמו קיימת בתוכם, כאפשרות של חיים במצבים של ריקון וסופיוּת. כמו בפעולת איסוף העצמות, הם מעידים על תהליך הריפוי והחמלה הגלום במעשה האמנות.

كرميت حسين:
غناء على العظام

”نحن أيضًًا ”نصبح“ عندما نصبّّ الروح على العظام التي وجدناها؛
بينما نُفُرغ أشواقنا وحطام قلوبنا على عظام ما كنا عليه عندما كنا
صغارًاً، وعلى ما كنا نعرفه في قرون مضت، وعلى الإحساس بالنهضة
الذي نشعر به في المستقبل “.
— كلاريسا بنكولا إستيس، نساء يركضن مع الذئاب

كرميت حسين )مواليد 1977 ( تعرض منحوتات تجمع بين الجسدي والمجرد. تتخذ هذه المنحوتات
أشكا الًا عمودية وتدمج ثلاثة عوالم صورية مادية: حجم نادي نحتي، هياكل صناعية وظواهر جيولوجية.
يبرز هذا التهجين بين زوال الجسد البشري مقابل ديمومة مبانٍٍ آلية هندسية، وأيضًًا الأشياء
الطبيعية مثل الصخور. عند النظر عن كثب، يمكن ملاحظة علامات ضغط يد الإنسان بجانب أسطح
ناعمة تبدو وكأنها من صنع الآلة. العلاقة التكافلية بين الجسد والآلة والطبيعة تخلق باستمرار
طفرات جسدية — تركيبات جديدة، تشوهات وتحولات، التي تعرض قدرة الجسد البشري على التكيف
مع البيئة المتغيرة.
في كتابها نساء يركضن مع الذئاب، تقول كلاريسا بينكولا إستيس إن الصياغات المنطقية
أو الحجج العقلانية لا يمكنها أن تقودنا إلى أعماق النفس، وخصوصًًا النفس الأنثوية. وفقًًا لها،
الوصول إلى النفس ممكن من خلال لغة الصور والرموز التي تنبع من خبايا عالمنا الداخلي —
عبر الأحلام، الإبداعات الفنّيّة، الحكايات والأساطير. في فصل الغناء فوق العظام، توصف امرأة
مسنّةّ تجمع العظام، وبعد أن تجدها جميعًًا، تغني لها لتعيدها إلى الحياة من خلال اللحم، الجلد
والأوتار. حسب الكتاب، في النفس تكمن قوى التجدد والشفاء التي تنتظر أن تُبُعث وتدفع برحلة
نحو الاتصال مجددًًا بأجزاء عميقة ومكبوتة في ذاتنا — عوالم الخيال والنبوءة التي تتحقق في رحلة
النفس نحو كمالها.
ترسّّخ حسين في معرضها إقليمًًا وتربط المشاهد بشعور المكوث المادي المؤكد لأجسادنا،
بغض النظر عن قدراتها أو محدودياتها. تستلهم في أعمالها من القوى الأنثوية الفطرية المتمثلة
في الحدس والحواس، وتثير لدى المشاهد وعيًاً لذاته ولأسرارها. المواد والأشكال في أعمالها
مشبعة بالمعاني والطاقة، على غرار عملية التحول الكيميائي. في فضاء يشبه المختبر، يظهر تمثال
كتلي يشبه الزئبق، ينمو على سلم هو بمثابة منصة للقفز وكداعم في الوقت ذاته. عنصر آخر، يشبه
”كريبتونايت“ — المعدن الخيالي الذي يمتص قوى سوبرمان — يظهر في وضعية البييتا الأمومية.
الربط بين الأشكال الهيولية والهياكل المعدنية يذكّّر بأنظمة الدعم والتأهيل )طبية أو سياسية(،
حيث يحمل الهيكل الخارجي المادة الداخلية. هذا الدعم، الذي يسعى إلى احتواء الكتلة العضوية
التي تبدو وكأنها تريد تجاوز حدودها، يعزّزّ التوتر بين الداخل والخارج.
منحوتات حسين تخلق نحوًًا جديدًًا للغة التركيبية للهياكل التي تنقل القوة الداخلية إلى
جوهر الذات. الحضور البشري موجود فيها كإمكانية للحياة وسط حالات الفراغ