נעמה רוט: מבוי

תערוכתה של נעמה רוט היא מיזנסצנה אדריכלית ואמנותית של חלל ההנצחה בבית יד לבנים, כיום אחד האגפים במתחם המוזיאון. זהו היכל ההנצחה הראשון בישראל: ההחלטה על בנייתו התקבלה ב־1951, והוא נחנך ב־1953 כיד הנצחה לבנים שתהיה בה־בעת גם קריית תרבות וחינוך, וזו התפתחה בהדרגה והפכה למוזיאון. כאמנית שעבודתה מתייחסת למקום ומגיבה אליו, בחרה רוט לספר מחדש את הביקור בבית יד לבנים כשיטוט במחוזות הזיכרון הקולקטיבי — זיכרון ששייך לכולם ולאף אחד בעת ובעונה אחת. ביצירת חלל מקביל שהפרספקטיבה שלו מכוונת כמבוי סתום — דרך ללא מוצא, המאפשרת כניסה אך לא המשך ממשי או מטאפורי — היא מקימה לתחייה את עבודות האמנות שבהיכל תוך בחינת הגבולות בין הדו־ממד לתלת־ממד ואת התמורות בין המדיומים השונים: תבליט הבטון של אהרון פריבר הופך לקופסת אור; פסיפס הרצפה של יעקב וכסלר קורם עור וגידים כפסל חול; פסלי הפרוטומות של המנהיגים ודמויות המופת הופכים לתצלומים הולוגרמיים הערוכים לאורך המבוי. 

בעבודתה יוצרת רוט חוויה מחודשת של חלל ה״יזכור״ המרכזי כל כך בהוויה הישראלית ובתולדות האמנות הישראלית. בתוכו אנחנו הולכים כבחלל תעתועים דמיוני־פנטסטי ותוהים על מקומו ותפקידו בחיי היומיום — וגם על תפקידה של האמנות ואופן פעולתה כדימוי וכמדיום של הנכחת הזיכרון. תחת ידיה של רוט, מוצעות לבחינה מחודשת עבודות האמנות הסמליות, שגויסו לספר סיפור של אובדן ושכול, מנהיגות, הקרבה וניצחון. הן קוראות תיגר על שפת האמנות ועל מעשה האוצרוּת ובוחנות אותם בתווך הטעון שבין איקונופיליה —אהבת האיקון, האובייקט, הדימוי — לבין איקונוקלזם של ניתוץ הדימוי והשתחררות מכוחו המכשף. 

معرض نعمة روت هو إعداد مسرحي معماري وفنّيّ لفضاء التخليد في بيت ياد لبنيم، الذي أصبح أحد أجنحة المتحف. وهو أول فضاء تخليدي في إسرائيل: أقر إقامته عام 1951 وتم افتتاحه في العام 1953 كموقع تخليد للأبناء يحتوي في الوقت نفسه على مجمع ثقافة وتربية، وقد تطور تدريجيًا وتحول إلى متحف. كفنّانة تتناول أعمالها المكان وتتفاعل معه، اختارت روت إعادة رواية الزيارة في بيت لبنيم من جديد كتجوال في عوالم الذاكرة الجمعيّة — ذاكرة تخص للجميع ولا تخص أحدًا في الوقت نفسه — منفردة وحيدة. في إنشاء فضاء موازٍ منظوره يؤدي إلى طريق مسدود — طريق بدون مخرج، يتيح الدخول لكن بدون استمرار فعلي أو مجازي — تعيد إحياء الأعمال الفنّيّة في القاعة من خلال فحص الحدود بين ثنائي الأبعاد وثلاثي الأبعاد والتحولات بين الوسائط المختلفة: النقش البارز الأسمنتيّ لأهرون پريڤير يتحول إلى صندوق ضوء؛ فسيفساء يعقوب ڤيكسلر تكتسي عظامه لحمًا على هيئة تمثال رملي؛ المنحوتات النصفيّة للزعماء والشخصيات الاعتبارية تتحول إلى صور مُجسّمة منتظمة على طول الممر.

تخلق روت من أعمالها تجرية متجددة لفضاء ״التذكّر״ المركزيّ جدًا في الكينونة الإسرائيلية وفي تاريخ الفن الإسرائيلي. الذي في داخله نسير كما في فضاء متاهة خيالية وهميّة ونتساءل عن مكانته ودوره في حياتنا اليومية — وكذلك عن دور الفن وطريقه عمله كصورة وكوسيط لاستحضار الذاكرة. تتناول روت الأعمال الفنّيّة الرمزيّة — التي تم تجنيدها لرواية قصة الفقدان والفجيعة، القيادة، التضحية والنصر — يتم عرضها بهدف إعادة التمعن؛ وهي تتحدى لغة الفن وعمل خزانة المعارض وتفحصها في ذلك الوسط المشحون بين ولع الأيقونات — حب الأيقونة، الكائن — وبين تحطيم الأيقونات وتحطيم الصورة والانعتاق من قوتها السحرية.

— القيّمة: إيرينا غوردون