מתן גולן: שיר אהבה ומגירות אחרות

תערוכת היחיד המוזיאלית הראשונה של מתן גולן היא מיצב המושתת על עבודות פיסול, וידיאו, רישום והדפס רשת, המרכיבות יחד נוף שבו שלושה סוגי אובייקטים: מגירות, פנינים וקאזו. המגירה היא רהיט שנועד לאחסון ושמירה. היא יוצרת סדר ושומרת על סודות. כשהיא סגורה, נדרשת פעולה אנושית אקטיבית על מנת לחשוף את מה שטמון ונסתר בה. מגירות, פתוחות או סגורות, הן חפצים בירוקרטיים סטטיים ו”קרים“, שבה־בעת מעוררים את סקרנותנו ומְְזמנים מגע שיפתח או יסגור אותם. במגע, המגירות נעשות תנודתיות ונטרקות, חורקות ונעות. הקאזו הוא כלי נשיפה צפצפני, שצלילו מעוות את הקול האנושי באופן הומוריסטי וטורדני כאחד. הפנינה נוצרת כאשר גוף זר חודר לצדפה. בתגובה, הרכיכה הטמונה בה מצפה אותו בחומר מבריק, המתגבש לבסוף ליצירת פנינה. התהליך מזכיר היווצרות של עוּבּר ברחם, אך הנולד אינו ממש חי. הפנינה — שכיית חמדה המייצגת יופי ועושר, תאווה ושליטה — היא אפוא אובייקט לימינלי שעל הסף בין הפועם למורדם, בין גולם או דומם לבין אורגניזם חי. מכלול העבודות של גולן מהדהד את מושגי האנימיזם — אמונה או תיאוריה המייחסת נשמה, מחשבה ורצון לטבע בכלל ולחי ולדומם המצויים בו.

גולן כמו מבטל את ההנגדה בין טבע לתרבות וקורא תיגר על תפיסות מערביות של מותר האדם ועליונותו על הסביבה הטבעית. מנקודת מבט פיסולית הוא מתבונן על אובייקטים וחפצים שימושיים באופן המעורר מחשבה על אופני הקיום שלהם, על הסביבה שנוצרת סביבם ועל תפקודם כישויות שאוצרות ומניעות רגש. מגירה אחת לובשת גוף אנושי ומאמצת את תנוחותיו: היא מתעצלת, מתחצפת, חורגת מתפקידה ופולטת אנחות; שידת מגירות אחרת מציעה הצצה פרטית לריקוד של כפית המסתתרת בתוכה; בתוך המגירות ולצִִדן זולגות ומטפטפות פנינים, באופן המציף את תולדות דלייתן מהאוקיינוס; ואילו הקאזו מחליף זהויות ותפקידים — אם כמשקולת, ואם כדגל בראש התורן.

הצופים מוזמנים לקחת חלק בנוף פתייני, הומוריסטי וחידתי ולתהות על מראהו המטריד. רובד נוסף מהדהד בהתייחסות לציורו המטאפיזי של ג’ורג’ו דה־קיריקו שיר אהבה (1914), שנופו הסוריאליסטי מפגיש בין אובייקטים יומיומיים המופקעים מהקשרם הטבעי ויוצרים סביבה חלומית.

העבודות בתערוכה מגַַרות לתגובה ומבקשות למרוד בנוקשות שלהן. הן מעלות מחזה המניע את הצופה לשחק עימן ולהגיב אליהן באופן רגשי, בעודן מציעות שלל פתיונות ותגליות. הדינמיקה בינן לבין עצמן ובינן לבין הצופים בוחנת מחדש את ההגדרות של דימוי ואובייקט, אדם וטבע, הזדהות וחמלה, גיחוך ואי־נוחות.

תצלומי הצבה: יובל חי

متان جولان: أغنية حب وجوارير أخرى

القيّمّة: إيرينا غوردون

المعرض الفردي المتحفي الأول لمتان جولان هو مُُنشأ يستند على العمل النحتي،

الفيديو، الرسم، وطباعة شبكية، والتي تشكل عًمًا نمظرًاً طبيعيًاً يضم ثلاثة أنواع من

الأشياء: الجوارير، اللؤلؤ وآلة الكازو.

الجرور عبارة عن قطعة أثاث مصممة للتخزين والحفظ. إنه يخلق النظام ويحفظ

الأسرار. عندما يكون مغلقًًا، فإنه يتطلب عملاً إنسانيًاً لكشف ما يكمن مخفيًاً بداخله.

سواء كانت الجوارير مفتوحة أو مغلقة، فهي أشياء بيروقراطية ثابتة و”باردة”، وفي الوقت

نفسه، تثير فضولنا، وتدعونا إلى فتحها أو إغلاقها. عند القيام بذلك، فإنها تتحرك، تخبط،

تصدر صريرًاً وتنزلق. الكازو عبارة عن آلة نفخ يشوه صوتها الصوت الانساني بطريقة

فكاهية ومزعجة في الوقت نفسه. تتشكل اللؤلؤة عندما تدخل مادة غريبة إلى قوقعة

الرخويات، تقوم الرخويات، ردًاً على ذلك، بتبطينها بمادة لامعة تتبلور في النهاية لتشكل

لؤلؤة. تشبه هذه العملية تكوين الجنين في الرحم، إلا أن المولود الجديد ليس حيًاً

حقًًا. اللؤلؤة — قطعة ثمينة مرغوبة تمثل الجمال، الثروة، الشهوة والسيطرة — هي

بالتالي كائن حي على العتبة بين النابض والمُُخدر، بين شرنقة أو جسم جامد وكائن حي.

تردد مجموعة أعمال جولان أصداء مفاهيم الروحانية — معتقد أو نظرية

تعزو الروح، الفكر والإرادة إلى الطبيعة ككل ولحياة الكائنات الحية وغير الحية فيها.

وكأن جولان يلغيالتعارض بين الطبيعة والثقافة، ويتحدى التصورات الغربية حول

تفوق الإنسان على عالم الطبيعة. من وجهة نظر نحتية يراقب جولان الأشياء والأغراض

العملية، مما يثير التفكير في أنماط وجودها، البيئة المتشكلة من حولها، وظيفتها

ككيانات تخزن وتُثُير العاطفة: يتخذ أحد الجوارير جسمًًا بشريًاً ويتبنى وضعياته: كسول

ووقح، فيخرج عن دوره ويتنهد. خزانة جوارير تمنح نظرة تلصص خاطفة خاصة على

رقصة الملعقة المخبأة فيها. داخل الأدراج وبجانبها، تتدفق وتسيل اللآلئ بطريقة

تغمر تاريخ استخراجها من المحيط. بينما تقوم آلة الكازو بدورها على تغيير الهويّاّت

والأدوار — سواء كثقل، أو كعلم في أعلى الصاري. المشاهدون مدعوون لأخذ دورهم

في المشهد المغري، الهزلي والغامض وللتأمل في نمظره المقلق. تشير طبقة أخرى

إلى لوحة جيورجيو دي شيريكو الميتافيزيقية، أغنية الحب ( 1914 )، التي يجمع نمظرها

السريالي الأشياء اليومية المبتورة عن سياقها الطبيعي عًمًا وتخلق بيئة تشبه الحلم.

تثير الأعمال المعروضة ردود فعل وتسعى إلى التمرد على جمودها. إنها تقدم

مسرحية، مما يدفع المشاهد مشاركتها التمثيل والاستجابة عاطفيًاً لها، بينما يتم

تقديم مجموعة من الإغراءات والاكتشافات. تعيد الديناميكية بينها وبين نفسها،

وبينها وبين المشاهدين، النظر في تعريفات الصورة والشيء، الإنسان والطبيعة، التماثل

والرحمة، السخرية والانزعاج.