גבי קריכלי: שבעה חוקים לחיים

תערוכתו של גבי קריכלי היא גן שבילים מדיטטיבי ומערער, המסמן את מהלכם בזמן של התרבות והידע האנושיים בסדרה של רמזים או שרידים. שבעה אלמנטים מרכיבים את הגן מבחינה רעיונית ומבנית. כל אחד מהם הוא שביל פעולה של האמן במרחב הציבורי, כעין דלת לפרויקט שהתקיים (ואולי ימשיך להתקיים, או לא התקיים כלל) מחוץ לחלל המוזיאון; צוהר לנראטיב אמנותי, מדעי, היסטורי ופוליטי. בנפרד, כל אחד מן האלמנטים מייצג אתר של קדושה וחילון, של שמירה והפרה; יחד הם מסמנים מרחב אחר — הטרוטופי, גבולי וחתרני. בתערוכה הם יוצרים סביבה פיסולית, המטשטשת ומערבלת את הגבולות בין האמיתי והבדוי, המותר והאסור, המדעי והמדומיין, לבחינת מופעים של ידע ושליטה, תרבות וכוח.

בראשית היתה הנקודה — נקודה בזמן, בשנת 2016, שבה היה קריכלי עֵד לפגיעת משאית בעץ בקרבת הסטודיו שלו. החלק שנפגע בעץ צמח והתאושש במהירות מרשימה, וקריכלי החליט לגלף אותו כדי לייפות את הפצע, ובתוך כך להשפיע על אופן גדילתו של העץ. בהמשך החל לגלף בגזעי עצים אחרים, שסומנו ברחבי העיר לצורך העתקתם למקום אחר — פעולה המתועדת בווידיאו המוקרן בתערוכה, ומונכחת באמצעותו כמהלך מתמשך המתרחש במציאות.

גילוף מסוג אחר מוצג בעבודה גדי בחלב אמו, שכותרתה שולחת לאיסור התנ״כי לאכול בשר עם חלב. אצל קריכלי איסור זה מיתרגם ליצירת פסל העשוי מגילוף של ענפי קנאביס שגידל בעצמו — פסל מופשט המייצג יחסים של תלות והשראה, ניצול ויצירה, בין האדם והטבע. 

את מאיץ — פסל עץ בקוטר ארבעה מטרים — פיסל קריכלי על פי חזיתו של מאיץ החלקיקים בסרן, שווייץ. מאיץ החלקיקים הוא מתקן ענקי, המדמה בקנה־מידה קטן את המפץ הגדול. הוא נבנה בשיתוף פעולה בינלאומי כדי לאפשר תצפית בהתנהגות של חלקיקים אלמנטריים, שבזמן הקמתו ב־2008 היו בגדר תיאוריה מדעית שטרם הוכחה. בחזיתו של המאיץ נגלה הגריד המתמטי שבבסיס עיצובו של המכשיר המדעי, שבו־בזמן נראה כרוזטה כנסייתית. תחת ידיו של קריכלי עברה הרוזטה גלגול חזותי נוסף: היא שכובה על הרצפה כמין מנדלה גדולה, מוקפת במערך של גולגלות משוכפלות שאותו הוא מכנה גולגולתא, ברמיזה לגבעה הנחשבת בנצרות כמקום קבורתו של אדם הראשון וכמקום צליבתו של ישו. את הגולגלות יצר קריכלי על בסיס דגם שהוכן על פי ממוצע נתונים של כ־5,000 גולגלות סרוקות של אנשים שונים, שהעלו אותן לאינטרנט באופן אנונימי — כל אחד מסיבותיו. גולגולת ה״מאסטר״ הודפסה במדפסת תלת־ממד ברבע מגודלה המקורי, וממנה יצק קריכלי כ־400 גולגלות בייצור ידני, שכל אחת מהן שונה מעט מהמקור, כתוצאה משיבושים מקריים ומבליית התבנית. יחד הן מסמנות פיסול קמאי עתיק־יומין עם הקשרים קוסמיים, שאולי מצוי בתהליך בנייה ואולי נהרס ואלה הם שרידיו. 

בתוך ביתן גזיבו פיסולי שבנה בגן השבילים, מציג קריכלי שלושה סמנים של שלטון וכוח המַתווים את ההיסטוריה האנושית: שברי מרצפות קטנים מאתר העתיקות הרומי בבית־שאן, שבהם נתן סימנים פיסוליים במין ברית סודית בינו לבין הרצף הרומאי, אשר לקח חלק באותו מפעל אדריכלי־הנדסי עצום ממדים לפני אלפיים שנה; סמל נשר הברזל, שמוכר בשוק חפצים ממלחמת העולם השנייה בברלין עטף במפית ודחף לכיסו של האמן. קריכלי נרתע מלגעת בו, עד שכעבור כמה שנים התאפשרה לו התבוננות מחודשת בחפץ, באפֵלה הגדולה, באלימות וברוע הלכודים בו; וכסף חדש — עשרה מטבעות של שקל אחד, שיצק בזהב ונתן להם כותרת אירונית הלוכדת את היחסים הסמליים, שהם בה־בעת גם ריאליים מאוד, בין היחיד לבין מערכות ההון.

כאמן רב־תחומי, קריכלי בוחן את הגבולות בין המדיומים וכל פעולה שלו, בסטודיו או מחוצה לו, מותאמת לאובייקט או לדימוי שהוא מבקש ליצור — אם באופן אינטואיטיבי ואם בתכנון לפרטי־פרטים, אם באקראי ואם בתזמור תיאטרלי. הוא מגדיר לעצמו מרחב של התנסות מחודשת וביקורתית בהיסטוריה ובאמנות, תוך קריאת תיגר על מערכות הפרקטיקות והנורמות המכוונות את מלאכת החיים, ויצירת מנגנון של חשד כלפי אובייקטים, פעולות ומושגים: מהי המציאות ומהו המיתוס הנקשר אליה? מהם החיים עצמם ומהו הדמיון המנפיש או מפרק אותם? החשד מונע מהצופים להתענג על הדברים ועל העבודות בלי לתת את הדעת על המנגנונים המַבנים אותם: מלאכת המחשבת של הגילוף המיומן, החישוב המתמטי, המבנה ההנדסי, העיטור הפיסולי; את הילת הדברים כולם הוא מפרק ומפוגג, ולוּ רק כדי שישובו לשבות אותנו בקסמם.

معرض غابي كريخلي هو حديقة مسارات تأملية نقضية، يشير إلى مسار الثقافة والمعرفة الإنسانية في الزمن عبر سلسة من الرموز والمُخلفات. سبعة عناصر تشكّل الحديقة من الناحيتين الفكرية والبنيوية. كل عنصر منها هو مسار عمل الفنّان في الحيّز العام، كنوع من باب لمشروع تواجد (وربما سيستمر بالتواجد، أو لم يتواجد بالمرة) خارج فضاء المتحف؛ نافذة لسرد فنّيّ، علميّ، تاريخيّ وسياسيّ. كل عنصر منها وبشكل منفرد يمثل موقعًا للقداسة والعلمنة، الحفاظ والنقض؛ وهي تمثل مجتمعة حيّزًا آخر — انتباذ فضائيّ، حدوديّ وتقويضيّ. وهي تشكل في المعرض بيئة نحتيّة تطمس وتموّه الحدود بين الحقيقي والخيالي، المسموح والممنوع، العلمي والمُتخيّل، لفحص تجليات المعرفة والسيطرة، الثقافة والقوة.

في البدء كانت النقطة — نقطة في الزمن، في عام 2016، حين كان كريخلي شاهدًا على اصطدام شاحنة بشجرة نمت بالقرب من محرفه. الجزء المتضرر من الشجرة نما وتعافى بسرعة مذهلة، فقرر كريخلي نحته بالحفر لتجميل الجرح، مما أثّر على طريقة نمو الشجرة. لاحقًا استمر كريخلي بنحت جذوع شجرات أخرى في شوارع المدينة، والتي تم وضع علامات عليها من أجل نقلها إلى مكان آخر — وقد تم توثيق هذا العمل عبر الفيديو ويتم عرضه في المعرض، يستحضر العمل كعملية متواصلة تحدث في الواقع.

نحت من نوع آخر يظهر في عمل جدي بحليب أمه، يحيل عنوانه إلى الحظر التوراتي على أكل اللحم مع الحليب. وهو الحظر الذي تتم ترجمته كمنحوتة من أغصان شجيرات القنب، تمثال تجريدي يعرض علاقات التبعية والإلهام، الاستغلال والابداع، بين الإنسان والطبيعة.

مسرّع — منحوتة خشبية قطرها أربعة أمتار — نحتها كريخلي وفق واجهة مسرّع الجزيئات في مؤسسة سيرن في سويسرا. مسرّع الجزئيات هو جهاز ضخم، يحاكي الانفجار العظيم بشكل مصغّر. تم بناء المسرّع عبر تعاون دولي من أجل مراقبة سلوكيات الجسيّمات الأولية، والذي كان فترة إقامته عام 2008 مجرد نظرية علمية لم يتم التحقق منها بعد. في واجهة المسرّع شبكة رياضيّة، والتي تبدو كنافذة الورد الكنسية. وقد مرت هذه الوردة تحت يدي كريخلي بتطور بصري آخر: فهي ملقاة على الأرضية مثل المنادالا الكبيرة، تحيط بها جماجم مكررة والتي يسميها جلجثة، رمزّا للتلة التي يعتقد حسب الديانة المسيحيّة أنها مكان دفن أول إنسان والمكان الذي صُلب فيه المسيح. صنع كريخلي الجماجم وفق نموذج تم تجهيزه من معدل بيانات لحوالي 5,000 عملية مسح لجماجم أشخاص مختلفين، تم نشرها على الانترنت مجهولة الهويّة — كل لأسبابه. الجمجمة ״الرئيسية״ تم طباعتها بطابعة ثلاثيّة الأبعاد بربع حجمها الأصلي، ومنها قام كريخلي بصب حوالي 400 جمجمة بعملية يدوية، وكل واحد منها تختلف قليلًا عن الأصل، بسبب اضطرابات عرضية وتآكل القالب. وهي تمثل معًا نحت بدائيّ قديم مع سياقات عالمية، ربما هي موجود في طور البناء أو هُدم وهذ هي بقاياه.

        داخل جناح كشك نحتي بناه في حديقة المسارات، يعرض كريخلي ثلاث إشارات للسلطة والقوة اللتان توجّهان التاريخ البشري: شظايا بلاط صغير من الموقع الأثريّ الروماني في بيت شان، وعليها علامات النحت كأنها ميثاق سريّ بينه وبين البلّاط الرومانيّ، الذي شارك في ذلك المشروع المعماري الهندسي الهائل والضخم قبل ألفي عام؛ رمز نسر الحديد ريدي ميد معروف من سوق الأغراض من الحرب العالميّة الثانية في برلين، لفه بمنديل ووضعه في كيس الفنّان، وارتدع كريخلي عن لمسه، وبعد مرور بضع سنوات أتيح له تأمل الغرض بعتمة تامة، بالصمت والشر المحبوسان فيه؛ ونقود جديدة — عشر قطع شواقل، التي سكبها بالذهب ومنحها عنوانًا ساخرًا يأسر العلاقات الرمزية، والتي هي في الوقت نفسه علاقات واقعية جدًا، بين الفرد ومنظومة رأس المال.

كفنّان معدد المجالات، يفحص كريخلي الحدود بين الوسائط وكل عمل له، في الاستوديو أو خارجه، يتلاءم مع الكائن أو الصورة التي يريد انتاجها — إن كان لك بصورة حدسية أو بشكل مُخطط بتفاصيله، بشكل عشوائي أو بغناء مسرحيّ. فهو يحدد لنفسه حيّزًا من الاختبار والنقد المتجددين للتاريخ والفن، من خلال تحدي نظم الممارسات والمعايير التي تكوّن صنعة الحياة وتشكل منظومة من الشكل نحو الكائنات، العمليات والمفاهيم: ما هو الواقع وما هو الميثوس المرتبط به؟ ما هي الحياة بحد ذاتها وما هو الخيال الذي يحركها أو يفككها؟ الشكل يمنع من المشاهدين التمتع بالأشياء والحقائق دون التفكير في الآليات التي تؤثثها: تحفة رائعة من النحت الماهر، الحساب الرياضي، المبنى الهندسي، الزخرفة النحتية؛ وهو يفكك هالة هذه الأشياء كلها ويبددها، ولو فقط كي تعود لتأسرنا بسحرها.

— القيّمة: إيرينا غوردون